Met de goedkeuring van de richtlijn over auteursrecht in de digitale eengemaakte markt, kan de manier waarop we browsen definitief veranderen. Dit is waarom
De richtlijn inzake auteursrecht in de digitale eengemaakte markt, die op 27 maart 2019 door het Europees Parlement is goedgekeurd en op 15 april 2019 door de Europese Raad is geratificeerd, is wellicht een van de meest omstreden stukken EU-wetgeving van de afgelopen tijd. De hervorming van het auteursrecht is bekritiseerd door grote internetbedrijven, Europese academici en verenigingen en activisten die opkomen voor de vrijheid van meningsuiting.
De verordening is tot stand gekomen met het doel een gemeenschappelijk referentiekader op continentaal niveau te scheppen binnen een sector – die van het auteursrecht en de bescherming daarvan – die voortdurend in ontwikkeling is. De opkomst van platforms voor door gebruikers gegenereerde inhoud, waarmee gebruikers allerlei soorten inhoud kunnen uploaden, van video’s tot tekst, heeft het landschap van de auteursrechten ingrijpend veranderd. Iedereen kan alles online publiceren, ongeacht of het om een origineel werk gaat of om inhoud die door iemand anders is gecreëerd en dus auteursrechtelijk is beschermd. De nieuwe auteursrechtwet van de Europese Unie was dan ook nodig om “te reageren” op de talloze verzoeken die met de komst van het web zijn gekomen.
Zoals gezegd, lijken de door de leden van het Europees Parlement aangenomen maatregelen het doel echter te hebben gemist. Tenminste, dat is wat zowel webbedrijven als activisten voor de vrijheid van meningsuiting beweren. In de weken en maanden die aan de goedkeuring van de maatregelen voorafgingen, werden verschillende vormen van protest georganiseerd om de gebruikers en de burgers bewust te maken van wat er gaande was. Wikipedia heeft herhaaldelijk zijn eigen koppen en afbeeldingen op zijn platform op zwart gezet; YouTube heeft een paar dagen lang op al zijn pagina’s een waarschuwing getoond; Google heeft de weergave van zijn zoekresultaten gewijzigd; Europese academici en activisten hebben een brief opgesteld, die aan leden van het Europees Parlement is bezorgd, waarin om substantiële wijzigingen van de wet wordt gevraagd.
Hervorming van het auteursrecht in de EU: de betwiste punten
De meeste kritiek gaat met name over twee artikelen: artikel 11, dat de relatie regelt tussen uitgevers en journalisten enerzijds en bedrijven die knipsels en korte fragmenten van hun inhoud publiceren anderzijds, en artikel 13, dat exploitanten van platforms voor door gebruikers gegenereerde inhoud verplicht vooraf licenties aan te vragen voor de publicatie van multimedia-inhoud en vóór het online zetten van inhoud te controleren of deze al dan niet inbreuk maakt op het auteursrecht. Volgens critici zouden deze twee punten (die respectievelijk artikel 15 en artikel 17 zijn geworden in de tekst die uiteindelijk door het Hof van Straatsburg is goedgekeurd) niet alleen ondoeltreffend zijn, maar ook de vrijheid van meningsuiting van Europese internetgebruikers online ernstig beperken.
Artikel 13 van de nieuwe auteurswet: wat staat er in de tekst
Artikel 13 van de auteursrechtrichtlijn, getiteld “Gebruik van beschermde inhoud door aanbieders van diensten van de informatiemaatschappij die grote hoeveelheden door gebruikers geüploade werken en andere zaken opslaan en toegankelijk maken”, legt nieuwe operationele regels op aan UGC-platforms (zoals YouTube, Facebook, Vimeo en andere dergelijke portaalsites).
De platforms zullen van tevoren met houders van auteursrechten en beheerders moeten onderhandelen om licenties te verkrijgen die alle mogelijke inhoud bestrijken die gebruikers zouden kunnen publiceren. Zoals u zich kunt voorstellen, is dit een enorme hoeveelheid inhoud, die waarschijnlijk onmogelijk nauwkeurig en precies kan worden gecatalogiseerd. De verordening dwingt platforms ook “passende en evenredige” maatregelen te nemen om de publicatie van inhoud zonder vergunning te voorkomen. Wat betekent dit? Volgens veel analisten en deskundigen op het gebied van auteursrechten zullen UGC-platforms veel krachtigere en effectievere uploadfilters moeten gebruiken dan de filters die nu al in gebruik zijn. Het is precies dit laatste punt dat kritiek heeft uitgelokt van Europese activisten en academici: een dergelijke filter zou in strijd zijn met de beginselen van openheid en vrij verkeer van informatie op het internet.
Startende ondernemingen die minder dan drie jaar oud zijn en een omzet van minder dan 10 miljoen euro hebben, zijn vrijgesteld van deze verplichtingen. Bewaar ook memes, GIFs en satire. De door het Parlement van Straatsburg goedgekeurde regel voorziet in een vrijgeleide voor inhoud in verband met satire, karikaturen, parodieën, recensies en kritiek.
Wat verandert er voor gebruikers en websites
De Europese hervorming van het auteursrecht zal geen onmiddellijke gevolgen hebben. De bal ligt nu bij de lidstaten, die twee jaar de tijd hebben om de door het Parlement van Straatsburg en de Europese Raad goedgekeurde tekst te ratificeren. In deze periode zouden de nationale parlementen de regels van de richtlijn kunnen wijzigen en/of integreren, terwijl het nieuwe Europees Parlement (dat op 26 mei wordt verkozen) ook zou kunnen besluiten op zijn schreden terug te keren en de meest betwiste regels te wijzigen.
Als de hervorming eenmaal in werking is getreden, zouden de zaken echter radicaal kunnen veranderen. Zoals we reeds hebben gezien met artikel 11, zou de gebruikerservaring van het web radicaal kunnen worden veranderd. Niet alleen zouden nieuwsaggregatoren kunnen verdwijnen en zouden zoekmachines gedwongen kunnen worden om de manier waarop hun resultaten worden weergegeven te wijzigen, maar we zouden ook gedwongen kunnen worden om de manier waarop we sites als Facebook en YouTube gebruiken te herzien.
Op de eerste plaats sluit artikel 13 (of artikel 17 in de nieuwe versie) gebruikers uit van vervolging in geval van schending van het auteursrecht: de enige verantwoordelijke partij zal het platform zijn dat de inhoud host, tenzij het bewijst dat het al het mogelijke heeft gedaan om te voorkomen dat de inhoud werd gepubliceerd. In de afgelopen maanden moest Facebook bijvoorbeeld een schadevergoeding betalen aan Mediaset wegens schending van het auteursrecht nadat een gebruiker afleveringen van cartoons die door de netwerken van Mediaset werden uitgezonden, in een gesloten groep had gepost.
Gebruikers daarentegen zouden hun vrijheid om allerlei soorten inhoud op hun wall of persoonlijke profielen te uploaden, beperkt kunnen zien. Om sancties van welke aard dan ook te voorkomen, zullen platforms technologieën moeten invoeren die van tevoren de inhoud controleren die gebruikers op hun servers willen uploaden. Kortom, uploadfilters die alles uitzeven wat gebruikers online willen uploaden.