Bots komen steeds vaker voor en worden steeds ‘intelligenter’, en zijn niet meer weg te denken uit ons online leven. We moeten echter oppassen dat we ons niet met hen inlaten
Op IT-gebied zijn bots (kort voor robots) software die, door toegang tot het net te krijgen via dezelfde kanalen die door echte gebruikers worden gebruikt, in staat zijn de meest uiteenlopende taken volledig autonoom uit te voeren. Dit is allemaal te danken, zoals we zo dadelijk zullen zien, aan de kunstmatige intelligentie en het machinaal leren.
Dit vermogen heeft ertoe geleid dat, vooral in de laatste drie jaar, het aantal bots is toegenomen, evenals hun functionaliteiten en toepassingen. Deze tendens heeft geleid tot verwarring bij de gebruikers, zelfs bij de meest ervaren gebruikers. Want, zoals gezegd, de wereld van bots is tamelijk breed: er zijn botnets, die worden gebruikt voor DDoS- en spamaanvallen; er zijn chatbots, die worden gebruikt door instant messaging-diensten om een bepaald soort communicatie te automatiseren (verspreiding van nieuws, bijvoorbeeld, of klantenservice); dan zijn er nog “sociale” bots, d.w.z. nepprofielen die op verschillende sociale netwerken worden gebruikt om online volume te maken.
Hoe bots werken
Wanneer we het over bots hebben, hebben we het nu over echte kunstmatige intelligentie-algoritmen die in staat zijn om de taal van echte gebruikers die met hen communiceren – min of meer exact – te analyseren en te begrijpen. Deze capaciteiten worden stap voor stap verbeterd dankzij machine learning: bots zijn in staat te leren van hun fouten en vooral van hun interactie met echte mensen. Hierdoor kunnen ze hun vermogen om menselijke taal te analyseren verbeteren en zo steeds preciezere en nauwkeurigere antwoorden geven.
Technische bots
Deze zijn op dit moment het meest wijdverspreide type bot, en het minst bekend bij gebruikers. Ook omdat ze, alles in aanmerking genomen, enigszins “in de schaduw” opereren. Deze categorie omvat bijvoorbeeld web crawlers of web spiders, de software die door zoekmachines wordt gebruikt om het Net te analyseren, websites op te slaan en indexen aan te maken die hen in staat stellen SERPs terug te geven die overeenkomen met onze zoekintenties. De wereld van technische bots is echter veel breder dan men zou denken: hiertoe behoren ook de zogenaamde wikibots, software die tot taak heeft het beheer van wikiprojecten (zoals bijvoorbeeld Wikipedia) te automatiseren door na te gaan of de links (interne en externe) correct zijn en werken, de inhoud automatisch bij te werken of zelfs nieuwe pagina’s en nieuwe ingangen in de gratis encyclopedie aan te maken. In dit geval is de beroemdste (en actiefste) bot de Zweedse lsjbot: gecreëerd door Sverker Johansson, hoogleraar cognitieve en evolutionaire linguïstiek aan de Dalarna-universiteit in Zweden, is deze de auteur van 8 miljoen pagina’s op Wikipedia (verdeeld over de Zweedse en Cebuano-edities).
Chatbots
In het begin was er Telegram, een instant messaging-applicatie die in Rusland is ontstaan. Van daaruit explodeerde de chatbot ‘mode’ snel, totdat het landde op meer bekende toepassingen, zoals Facebook Messenger bijvoorbeeld. Maar wat zijn chatbots nu precies? Chatbots zijn software die, door gebruik te maken van kunstmatige intelligentie en machinaal leren, in staat is het reactievermogen van een echte persoon te simuleren en zo een gesprek te simuleren met een gebruiker die hen iets vraagt. Aanvankelijk waren de antwoorden van chatbots heel eenvoudig – vooraf gedefinieerd en gestandaardiseerd – maar tegenwoordig nemen hun taalanalysemogelijkheden en hun vermogen om steeds complexere antwoorden te formuleren snel toe. Dit heeft ontwikkelaars, softwarebedrijven en dienstverleners in staat gesteld “chat”-bots te creëren die een breed scala van taken kunnen uitvoeren: er zijn bots die zijn gekoppeld aan internationale kranten – zoals CNN – die gebruikers op de hoogte houden van het laatste nieuws uit de hele wereld; “weer”-bots die op verzoek van de gebruiker actuele weersvoorspellingen geven; en “ober”-chatbots waarmee gebruikers op afstand afhaalmaaltijden kunnen bestellen. De grote trend in de wereld van chatbots is echter die van de klantenservice: steeds meer dienstverleners vervangen servicecentra door chatbots die klaar staan om zonder wachttijden antwoorden en oplossingen te bieden.
Sociale bots/h4>
Bots zijn inmiddels ook vast aanwezig in sociale netwerken in de vorm van nepprofielen. Er is niet veel voor nodig om toepassingen te creëren waarmee tientallen en tientallen accounts kunnen worden aangemaakt die vervolgens voor de meest uiteenlopende doeleinden kunnen worden gebruikt. Sommige mensen gebruiken ze bijvoorbeeld om het aantal volgers op Twitter en Instagram op te blazen en mensen te laten denken dat ze beroemder zijn dan ze in werkelijkheid zijn. De onderzoeksgroep achter het Political Bots project heeft ontdekt dat een toenemend aantal accounts verbonden aan publieke figuren gebruik maken van bots om een “klankbord” te hebben dat altijd klaar staat om hun boodschappen door te geven zonder deze al te zeer in twijfel te trekken. Het doel is te voorkomen dat deze bots worden gebruikt om nepnieuws te verspreiden en zo een gevaarlijke vicieuze cirkel te voeden.
Botnets
Als een soort militaire escalatie heeft zich de afgelopen jaren een ongeëvenaarde groei voorgedaan van het aantal zogeheten zombiecomputers die, eenmaal geïnfecteerd, de gelederen van botnets doen aanzwellen. Bots zijn in dit geval computerapparaten die zijn geïnfecteerd met een bepaald soort malware waarmee een hacker ze naar believen kan besturen, zelfs als ze honderden of duizenden kilometers ver weg zijn. De apparaten – computers, smartphones, smartwatches of aangesloten Internet of Things gadgets – worden een soort marionet (of robot, in feite) onder de volledige controle van de hacker van dienst. De massale verspreiding van aangesloten gadgets in de afgelopen tijd heeft de mogelijkheden van degenen die een botnet willen bouwen verder vergroot, doordat tienduizenden gemakkelijk te hacken apparaten beschikbaar zijn gekomen (zie het geval van de aanval op DynDNS). Botnets kunnen tegenwoordig bestaan uit slechts een paar honderdduizend zombiecomputers en zijn, niet verrassend, de belangrijkste bedreiging voor cyberbeveiliging geworden: botnets zoals Mirai en Ramnit werden rond de jaarwisseling van 2016 en 2017 gebruikt om wereldwijde webdienstverleners en bankinstellingen van groot tot zeer groot te ontwrichten.