Sinds 10 oktober 2001 heeft Google een hoofdkantoor in Duitsland en nog steeds kan bijna niemand om het bedrijf heen. De trouwste fans van Google bevinden zich in Duitsland. Dat is tenminste wat de statistieken van Statcounter zeggen. In ieder geval loyaler dan in het Amerikaanse thuisland.
Terwijl in Duitsland 91 procent van de internetgebruikers zijn zoekopdrachten aan Google toevertrouwt, is dat in de VS “slechts” zo’n 87 procent. Ook als het om smartphones gaat, vertrouwt de meerderheid van de mensen in Duitsland op de Google-kaart en gebruikt een Android-toestel, terwijl in de VS Apple met zijn iPhone aan de leiding gaat.
In Duitsland is Google echter niet alleen de alomtegenwoordige internetgigant die zoekopdrachten beantwoordt, clouddiensten levert of betrouwbaar de weg wijst als het om navigatie gaat. Met vier vestigingen – Hamburg, Berlijn, München en Frankfurt – en meer dan 2.500 werknemers is het bedrijf een belangrijke werkgever. Indirect zijn honderdduizenden banen in Duitsland afhankelijk van het Amerikaanse bedrijf.
Google ging op 10 oktober 2001 in Hamburg van start in een gehuurd kantoor met twee bureaus. Aanvankelijk was het de bedoeling een verkoopafdeling voor de reclameactiviteiten op te zetten. Intussen werken in de Hanzestad zo’n 550 “Googlers” op het gebied van communicatie, recht, marketing, human resources en verkoop.
Omdat de Hanzestad te ver verwijderd was van de politieke beslissingen in Berlijn, verhuisde Annette Kroeber-Riel in 2007 voor het eerst naar de hoofdstad, die nu aan het hoofd staat van de politieke werkzaamheden van Google in heel Europa. Intussen houden meer dan 280 werknemers in Berlijn zich niet alleen bezig met politiek, maar ook met zaken als YouTube, kunstmatige intelligentie en Google for Startups.
De Street View-crisis
De nieuwe nabijheid tot politieke debatten kon echter niet voorkomen dat Google in 2010 figuurlijk tegen de muur botste met zijn camera-auto’s voor Google Street View. De mensen hadden intussen Google gekozen als hun favoriete zoekmachine. Maar toen de Google-auto’s door de straten reden met een drie meter hoge camera-opstelling, kregen velen een misselijk gevoel.
Google stemde er destijds mee in om de gezichten van voorbijgangers en nummerborden automatisch te pixeleren. Maar dat was voor velen niet genoeg. Activisten op het gebied van gegevensbescherming hebben destijds een recht van voorafgaand bezwaar verworven. Hierdoor konden de getroffenen een aanvraag indienen om hun gevelbekleding te laten pixelen. Als gevolg daarvan werden ongeveer 250.000 aanvragen ingediend en werd Street View in sommige gebieden vrijwel onbruikbaar.
De Street View-crisis werd in 2010 nog verergerd door een tastbaar schandaal op het gebied van gegevensbescherming. Tijdens een uitgebreide analyse ontdekten de gegevensbeschermingsautoriteiten van Hamburg ongeoorloofde gegevensafluisterpraktijken. De Google-auto’s registreerden ook dataverkeer van onversleutelde WLAN-hotspots terwijl ze voorbij reden. Het bedrijf sprak van een onoplettendheid en een persoonlijke fout van een medewerker.
Tien jaar later maakte de Hamburgse commissaris voor gegevensbescherming Johannes Caspar de volgende balans op: “Het geschil over Google Street View was de eerste en tegelijkertijd de laatste strijd van de analoge wereld met de krachtig opkomende digitale moderniteit, die met het veelomvattende gebruik van digitale technologie de alledaagse wereld van veel mensen is binnengedrongen.”
Google, gegevensbescherming en bier
Misschien heeft het schandaal van 2010 Google ook de interne impuls gegeven om uitgerekend Duitsland tot speerpunt van zijn inspanningen op het gebied van gegevensbescherming te maken. Het nummer was gevestigd in München. “Als wij in Duitsland ontwikkelaars hebben die begrijpen waarom het thema gegevensbescherming zo belangrijk is en die vervolgens ook met een zekere passie aan dit thema werken, dan komt daar ook een beter product uit voort. En niet alleen voor Duitsland, maar ook internationaal,” zegt Wieland Holfelder. Hij is sinds 2008 hoofd techniek voor Google in Duitsland.
Het is belangrijk dat Google transparant maakt waarvoor gegevens worden gebruikt en dat gebruikers controle hebben, benadrukt Holfelder. “Als ik mijn locatiegegevens deel met Google, dan kan Google mij vertellen wanneer ik het huis moet verlaten om op tijd op het vliegveld te zijn of bij de volgende vergadering, omdat het dan kan kijken naar de route tussen waar ik ben en waar ik heen ga, rekening houdend met de verkeerssituatie.”
Menchen is ondertussen de grootste vestiging van Duitsland met meer dan 1.500 werknemers. Google München heeft zelfs zijn eigen bier, “gBräu” wordt gebrouwen door een echte Münchener brouwmeester met Amerikaanse Cascade hop – strikt volgens het Duitse reinheidsgebod.
Machtige speler met conflicten
Achim Berg, voorzitter van de digitale vereniging Bitkom, merkt op dat Google Duitsland niet alleen als afzetmarkt ziet, maar ook als locatie voor ontwikkeling en infrastructuur. “Dit laat zien: We hebben knappe koppen, niet alleen voor de traditionele industrieën, maar ook voor de digitale economie.”
Ook de federale commissaris voor gegevensbescherming, Ulrich Kelber, heeft aanvankelijk vriendelijke woorden over voor het jubileum en noemde Google een “wereldwijd opererend bedrijf met opwindende producten en een grote innovatiekracht”. Maar hij kent ook “de andere kant maar al te goed”: “Google gebruikt elk gebruik van zijn producten, diensten, instrumenten en programmabibliotheken om gegevensprofielen van burgers op te stellen”. Volgens hem heeft Google een “surveillancekapitalisme” ingevoerd en breidt het dit nog steeds uit.
Activist Markus Beckedahl van netzpolitik.org is ook voorstander van het reguleren van de internetgigant: Google is sinds 2001 uitgegroeid tot een van de machtigste spelers in de digitale wereld. “Het bedrijf domineert onder andere verschillende markten door vroege overnames van potentiële concurrenten.” De discussie over het wetgevingspakket “Digitale diensten” op EU-niveau moet worden aangegrepen om de marktmacht van Google en Co. effectief in te perken.
Tussen zijn er tekenen van enige opluchting voor Google in een ander conflictgebied, namelijk het voortdurende geschil met uitgevers in Duitsland. Mathias Döpfner, voorzitter van de Federale Vereniging van digitale uitgevers en krantenuitgevers (BDZV) en hoofd van de Axel Springer-mediagroep, zei op het recente BDZV-congres dat er bij de Amerikaanse platforms een groeiend besef is dat media-inhoud niet zonder commerciële tegenprestatie voor commerciële doeleinden mag worden gebruikt. “Google laat nu expliciet zien in de onderhandelingen: ze zijn bereid tot een licentie. Dat is een totaal nieuwe toon,” zei Döpfner.