De uitbarsting die al zes maanden aan de gang is en maar niet lijkt te willen eindigen: de ogen van de wetenschappelijke gemeenschap op de Fagradalsfjall uitbarsting, de langste in IJsland in 50 jaar.
Toen de kleine bergformatie Fagradalsfjall – zo’n 40 kilometer van Reykjavík – na duizenden jaren weer in activiteit kwam, waren analisten het erover eens: “het zou nog wel een paar dagen kunnen duren, misschien zelfs nog wel een paar weken”, zeiden deskundigen.
Sinds die avond in maart is de krachtige vulkaanuitbarsting van Fagradalsfjall echter niet gestopt – er zijn inmiddels zes maanden verstreken en het is de langst geregistreerde uitbarsting in IJsland van de afgelopen 50 jaar.
Fagradalsfjall: een spleet in de aarde
Fagradalsfjall is een bergformatie van slechts 385 meter hoog, gelegen in het grote geothermische gebied van Krýsuvík in het zuiden van IJsland. Het is geen typische ‘bergvormige’ vulkaan, maar een fenomeen dat typisch is voor het IJslandse gebied dat midden in de Midden-Atlantische bergrug ligt, de langste bergketen op aarde.
Er is een nieuwe spleet ontstaan op het plateau bij de Fagradalsfjall berg, waaruit sinds maart 143 miljoen kubieke meter lava is gespuwd, en het einde is nog niet in zicht. Volgens het IJslandse Meteorologische Bureau is de scheur in de aarde ongeveer 500 meter diep, wat vrij klein is, althans in geologische termen.
De nogal merkwaardige aard van de uitbarsting van Fagradalsfjall is ook te danken aan de zeer lange slapende periode van de vulkaan, die rond 1240 voor het laatst lijkt te zijn ontwaakt, en het feit dat er in dit specifieke gebied al 800 jaar geen vulkaanuitbarstingen meer zijn geweest.
Het fenomeen heeft al meer dan 300.000 bezoekers getrokken, waardoor het, wat het IJslandse toeristenbureau noemt, een “belangrijke toeristische attractie” is geworden. Het ‘lavaveld’ dat zich de afgelopen zes maanden heeft gevormd, heeft nu al een bijnaam: ‘Fagradalshraun’, wat ruwweg ‘mooie lavavallei’ betekent.
Het einde is nog niet in zicht
Wetenschappers proberen de vulkanische activiteit in Fagradalsfjall te analyseren, die heel anders is dan de uitbarstingen waaraan IJslandse geologen gewend zijn, ook al zijn ze gewend aan vulkanische activiteit van grote intensiteit.
De hoeveelheid lava die de vulkaan heeft uitgestoten is relatief klein voor zo’n lange uitbarstingstijd, “nog geen tiende van de lava die Holuhraun heeft uitgeblazen” bij de grote uitbarsting van 2014, zoals Halldor Geirsson, een geofysicus aan het Instituut voor Natuurwetenschappen van de Universiteit van IJsland, uitlegt.
Dit is een “bijzondere uitbarsting in de zin dat deze een relatief constante uitstroom heeft gehandhaafd, dus hij gaat vrij sterk”, hoewel hij een heel ander gedrag vertoont dan de IJslandse vulkanologen hadden verwacht.
“Het typische gedrag van IJslandse vulkanen is dat ze beginnen met veel activiteit en lava uitbraken, en dan de stroom in de loop van de tijd verminderen totdat het geleidelijk stopt,” legt Geirsson uit.
Het geval van Fagradalsfjall lijkt nogal atypisch, en het laat niet op zich wachten. In de eerste maand van de uitbarsting openden zich tien scheuren in de aarde, waardoor zeven kleine kraters ontstonden, waarvan er nu nog maar twee zichtbaar zijn.
Tot op heden is er nog maar één krater actief, maar de magmastroom gaat onverminderd door: “Er lijkt nog steeds genoeg magma te zijn, uit welk reservoir de uitbarsting ook afkomstig is,” zegt Geirsson.
Het zal niet eenvoudig zijn om het IJslandse record van langste vulkaanuitbarsting ooit te breken: in de jaren zestig vond op het eiland Surtsey een vulkaanuitbarsting plaats die bijna vier jaar duurde.