Software verslijt niet, en tweedehands software mag worden verhandeld. Toch raken velen het onderwerp niet eens met de tang aan. Een van de redenen is de mythevorming rond juridische onzekerheden. Dealers geven antwoorden met controleerbare documentatie.
Veel veronderstellingen over de “mythe van de gebruikte software” houden geen stand bij nadere beschouwing: de aankoop van gebruikte softwarelicenties hoeft niet gepaard te gaan met juridische onzekerheden. Het is geen tweederangs software. Audits van softwarelicenties hoeven niet per se stresserend te zijn. Hotfixes en beveiligingsupdates worden ook voor gebruikte software verstrekt.
En hoewel softwarefabrikanten de voorkeur geven aan verkoop in de software-as-a-service omgeving, keuren zij het gebruik van gebruikte softwarelicenties niet goed. Integendeel, steeds vaker zoeken zij zelfs contact met handelaren in gebruikte software om de bestaande licenties in SaaS-migratieprojecten te kunnen inprijzen en zo de kosten voor de klant te drukken.
Activeringssleutels en gebruikte software
Voor een heldere kijk op het onderwerp gebruikte software moet eerst onderscheid worden gemaakt tussen illegaal verspreide activeringssleutels en gereputeerde gebruikte software. Vóór de opkomst van tweedehands software werd software voor een paar euro aangeboden via een flink aantal online marktplaatsen. Zelfs enkele serieuze IT-tijdschriften gaven “tips” over hoe je Windows 10 voor drie euro kon kopen via precies deze marktplaatsen. Het probleem is dat de handelaren alleen een sleutel plus een downloadlink sturen en beweren dat het een nieuw product is uit overtollige voorraden, bulkaankopen, enz. In feite wordt het vaak illegaal verspreid. In feite gaat het vaak om illegaal verspreide sleutels, zoals talrijke testaankopen, bijvoorbeeld door Microsoft, hebben bevestigd. Commerciële klanten en wederverkopers hebben zich echter nauwelijks laten misleiden. Later werden deze sleutels echter steeds vaker aangeboden als “gebruikte software” en werden de prijzen soms verhoogd om te voorkomen dat commerciële kopers en wederverkopers achterdochtig zouden worden. De aanbiedingen voor drie euro bestaan nog steeds, maar vooral particuliere klanten worden ermee gelokt. Problemen met dergelijke illegaal verspreide sleutels hebben bijgedragen tot het ontstaan van mythes.
Maar “alleen sleutels” is ook toegestaan
Het knelpunt is dus de zuivere afbakening tussen illegale softwaresleutels en legale tweedehands software. Op grond van de jurisprudentie inzake gebruikte software geldt echter niet dat het om illegaal verspreide software gaat wanneer alleen een sleutel wordt verkocht. Zelfs sleutels zonder aanvullende componenten, zoals een drager of een certificaat van echtheid, maken de gedistribueerde software niet illegaal. Deze conclusie is niet toelaatbaar, ook al zou zij veel zaken vereenvoudigen. Het is immers ook toegestaan om “alleen sleutels” te distribueren, zolang dit gebaseerd is op een legale verkoop van gebruikte software. Er bestaat immers ook legale ESD-handel (elektronische softwaredistributie) waarbij alleen sleutels worden overgedragen. In dergelijke gevallen komt het er uiteindelijk op neer dat de commerciële of particuliere koper de ernst van de bron moet beoordelen.
Documentatie
Wanneer het gaat om een groter aantal licenties voor tweedehands software die een bedrijf om welke reden dan ook op de markt brengt, d.w.z. de regel in de tweedehands softwarehandel, speelt een ander fundamenteel probleem een rol. Dit wordt geïllustreerd door een gedachtenexperiment (zie kader “Aanvullende informatie over dit onderwerp”), dat uiteindelijk neerkomt op het feit dat zonder transparantie over wat er met alle licenties uit een pakket is gebeurd, meervoudige verkoop om logische redenen niet kan worden uitgesloten. Deze transparantie kan uiteraard alleen worden gecreëerd door de koper van het pakket (bijvoorbeeld 1.000 gebruiksrechten voor software A van bedrijf X). En het is precies op dit punt dat serieuze handelaars in tweedehands software hun toegevoegde waarde inbrengen. Zij creëren deze transparantie door volledige documentatie – wat uiteindelijk hun kerndienst is.
Maar hoe ziet goede documentatie eruit? Om ervoor te zorgen dat er bij een software-audit geen vragen onbeantwoord blijven, zijn de volgende onderdelen vanuit juridisch oogpunt vereist:
- Kopieën van het desbetreffende contract met de softwareleverancier
- Kopieën van de productgebruiksrechten (PUR’s)
- Een verwijderingsbevestiging van de vorige eigenaar
- Leveringsbewijs en factuur.
Extra diensten en componenten
Om zich van de concurrentie met andere verkopers van tweedehands software te onderscheiden, worden soms optionele extra componenten of diensten in het pakket opgenomen. Afhankelijk van de betrokken aanbieder gaat het bijvoorbeeld om:
- Bevestigingen dat de fabrikanten op de hoogte zijn gebracht van de licentieoverdracht
- Rechten van de koper om zich uit het contract terug te trekken
- Vrijwaringsclausules inzake aansprakelijkheid die de klant in staat stellen, juridische geschillen overdragen aan de handelaar in gebruikte software
- Documentatie van de licentiegeschiedenis van vorige eigenaars
- Identificatie van de licentieoverdracht via een blockchainproces in de vorm van slimme contracten.
Decisieve uitspraak van het HvJ geldt alleen in de EU
Voor mondiale softwarebedrijven als Microsoft is de handel in gebruikte licenties meer een regionaal fenomeen, aangezien de doortastende uitspraak van het HvJ, die rechtszekerheid heeft geschapen voor de markt van gebruikte software, alleen voor de EU geldt. Microsoft verstrekt bijvoorbeeld een zogenaamd “Perpetual License Transfer Sheet” (PLTF) waarmee Microsoft Ierland op de hoogte kan worden gebracht van de overdracht van licenties. De marktdeelnemers melden echter dat – althans volgens hun respectieve ervaringen – geen feedback van Microsoft wordt ontvangen. Wettelijk gezien is dit proces ook niet vereist.
Aanvullende informatie over het onderwerp
Dachterexperiment over het fundamentele probleem
Achter het gebruikte softwareonderwerp schuilt een fundamenteel probleem dat alleen kan worden opgelost door goede documentatie. Een gedachte-experiment illustreert dit: Stel dat een handelaar in tweedehands software 1.000 gebruiksrechten van een software koopt en dit goed heeft gedocumenteerd. Hoe weet de eindklant dat deze handelaar slechts maximaal 1.000 stuks doorverkoopt? Laten we aannemen dat hij er elk 200 verkoopt aan klant A, klant B, klant C, klant D en klant E. Hij geeft elk van hen een kopie van zijn documentatie over de aankoop van de 1.000 gebruiksrechten. Met dat, is hij eigenlijk klaar. Alles is verkocht, maar wie belet hem om nog eens 200 licenties te verkopen aan klant F met nog een kopie van zijn documentatie. Vanaf dat moment is het niet langer legaal, maar het is niet transparant voor de koper.
Uitzicht en conclusie
De natuurlijke vijand van on-premises softwarelicenties (en dus ook van gebruikte licenties) is het SaaS-model. Of cloud computing, dat steeds belangrijker wordt, uiteindelijk de on-premise producten helemaal zal verdringen, is een punt van discussie in dealerkringen. Hybride licenties in de zin van een combinatie van gebruikte on-premises licenties en cloud-oplossingen zouden in de toekomst echter een succesvol model kunnen zijn. Handelaars in tweedehands software weten dat hun succes afhangt van het vertrouwen dat in hen wordt gesteld. Gevestigde aanbieders schrikken als de duivel voor wijwater terug voor het risico dat een van hun klanten in de problemen komt door ongeldige licenties of gebruiksrechten tijdens een software-audit.